WPT - Województwo lubelskie, część 1

 Przyszła pora, by zająć się kolejnym województwem. Poszperałam trochę w internecie i w książkach, poszukując miejsc, które mogą się komuś z Was spodobać. Wielokrotnie, oglądając zabytki w niektórych miastach nie mogłam powiedzieć więcej niż zagraniczne: "wow". Niestety, pomimo odnalezienia wielu interesujących miejscowości, informacje na ich temat były tak skąpe, że musiałam w tej serii stworzyć tylko trzy posty.
 Pierwszym przystankiem na naszej drodze po Lubelszczyźnie będzie Zamość. Kiedyś babcia zabrała mnie właśnie to tego miasta - niewiele zapamiętałam, ale kiedy myślę o Zamościu, to zawsze widzę te kolorowe kamienice. Całe stare miasto jest niezwykle urokliwe i dlatego też zostało wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, co jest ogromnym wyróżnieniem.
 "Perła Renesansu", "Miasto Arkad", "Padwa Północy" i "Miasto Idealne" to przymioty jakimi określa się piękno tego miejsca. Nad koncepcją i stworzeniem miasta idealnego przez wieki trudnili się filozofowie, urbaniści oraz ogromnie utalentowani włoscy architekci, jednak dopiero w Zamościu udało się ten cel osiągnąć. Dlaczego? Jest to miasto z przejrzystym układem urbanistycznym, racjonalnie rozplanowanymi obiektami publicznej, charakteryzujący się jednorodną zabudową, a dzięki fortyfikacjom gwarantujący bezpieczeństwo.

 Teraz nadszedł czas, by udowodnić mój zachwyt tym miejscem. Zacznijmy opis od przyrodniczego widzenia, a więc od południowego wschodu w kierunku północnym przez Zamość przepływa rzeka Łabuńka będąca dopływem Wieprza. W obrębie miasta, wpada do niej płynąca od południowego zachodu Topornica. Ciekawym obiektem jest wybudowany w latach 60. ubiegłego wieku zalew o powierzchni 18 ha. Podzielony jest na dwa osobne zbiorniki, z których południowy przeznaczony jest do hodowli ryb i wędkarstwa, a północny, położony bliżej centrum miasta, jest wykorzystywany jako sezonowe kąpielisko.
 W bezpośrednim sąsiedztwie miasta na południowym zachodzi znajdują się rezerwaty "Hubale", gdzie możemy spotkać susły perełkowane oraz rezerwat "Wieprzec" z niskimi torfowiskami. Nieco dalej, w tym samym kierunku położony jest Roztoczański Park Narodowy, a bliżej na północ Skierbieszowski Park Krajobrazowy.
 W jedynym lesie w pobliżu miasta - między zalewem a południową granicą miasta - osiągającym powierzchnię około 50 ha żyje wiele chronionych gatunków, np.: rzekotka drzewna, traszki, ślimak żółtawy oraz różnego rodzaju storczyki.
 Oczywiście w samym Zamościu także mamy możliwość odpoczynku pośród zieleni, a to dzięki Parkowi Miejskiemu ze stawem, który założony został w okresie międzywojennym. Przyrodniczym atutem są teeż skwery od południa i zachodu oraz słabiej zadrzewione "Planty" położone po wschodniej i północnej stronie. Poza centrum miasta, zielenią możemy się cieszyć w okolicach Koszar, gdzie wzdłuż ulicy ciągnie się pas dorodnych drzew.

 Dla osób zainteresowanych bardziej fauną aniżeli florą mam niespodziankę. Zamojskie ZOO jest jednym z najstarszych ogrodów zoologicznych w Polsce. Jego początki sięgają roku 1918, kiedy to profesor Stefan Miler, postanowił założyć pierwszy w Polsce szkolny ogródek przyrodniczy. Organizacja ogródka to wynik wspólnej pracy profesora i jego uczniów. Uczniowie przynosili sadzonki roślin, elementy wystroju i pierwsze zwierzęta.
 Ogród odwiedzano coraz częściej, a ludzie przychodzili tu także, aby odpocząć i poznać „nowości” flory i fauny. Liczba eksponowanych zwierząt szybko powiększała się za sprawą uczniów i przychylnych idei mieszkańców Zamościa.  W 1921 roku w ogródku mieszkały: żółwie, węże, jaszczurki, traszki, a także stawek z wodną roślinnością i fontanną.
 Z roku na rok ZOO rozwijało się coraz lepiej, jednak nic nie trwa wiecznie. Sprzęty, obiekty i wyposażenie z lat 80. traciły na swojej atrakcyjności i funkcjonalności. Dlatego też na początku nowego tysiąclecia przystąpiono do odnowy parku, lecz środki finansowe, jakimi dysponowało Miasto i ZOO pozwalały jedynie na wykonywanie niezbędnych napraw i remontów, ewentualnie na budowę nowych wybiegów i pomieszczeń, ale w bardzo ograniczonym zakresie. Jednak po ciężkim czasie dla ogrodu, udało się osiągnąć cel i teraz daje możliwość poznania świata przyrody, a także prezentuje różnorodność flory oraz fauny.

  Miasto otaczają typowo renesansowe fortyfikacje bastionowe. Większość zabudowy stanowią renesansowe kamienice, a katedra  należy do najwybitniejszych osiągnięć architektury późnego renesansu.
 Większe budynki to Pałac Zamoyskich, z końca XVI wieku, licznie przebudowywany w kolejnych stuleciach, oraz Akademia Zamojska (obecnie liceum i szkoła wyższa) z XVII wieku.
 Jeżeli chodzi o budynki sakralne, to możemy wyróżnić: katedra pw. Zmartwychwstania Pańskiego i św. Tomasza Apostoła (z końca XVI wieku) w stylu renesansowym, wraz z odrębną dzwonnicą, pełniącą także funkcję wieży widokowej. Inne to barokowe kościoły z XVII wieku: św. Katarzyny i franciszkanów Zwiastowania NMP oraz renesansowo-barokowa cerkiew unicka.
 Charakterystyczne dla tego miasta są kamienice - niektóre posiadają rodowody z  XVII wiek, ale największa grupę stanowią XIX wieczne kamieniczki.
 Interesującym zabytkiem jest Szpital kolegialny, który teraz pełni funkcję poczty. Początkowo był to drewniany powstały w 1722 roku, jednak w latach 1770-1775 został wzniesiony na nowo - powodem był pożar drewnianego szpitala.
 W Zamościu znajdują się liczne ośrodki utrzymujące życie kulturalne miasta, takie jak domy kultury, muzea, galerie, kino i biblioteki. Najnowsze muzeum otworzono w 2011 roku i jest nim Centrum "Synagoga" z Multimedialnym Muzeum Żydów Zamościa - mieści się w odnowionej dawnej synagodze. Możemy po pracach remontowych można zwiedzać także wnętrze bastionu VII.
 Zamojskie Lato Teatralne, ze spektaklami m.in. na Rynku Wielkim, Międzynarodowe Dni Filmu Religijnego "Sacrofilm" (festiwal filmowy) to jedne z corocznych imprez organizowanych w tym mieście. 

Poetycko o naturze #20

Jabłoń
 
Jestem jedna jedyna z gaju,
której matka pochodziła raju.
Mam piękne liście i gałęzie,
a rosnę na skraju Dunaju.
Kiedy będziesz zmęczony,
usiądź u mych włości
i zaczerpnij owocowej radości.
Piękne są te moje jabłka,
a smak ich przypomina
słodki miód Kubusia Puchatka.
Więc nie czekaj jak upłyną latka,
bo z mego mnie zrobią chatkę Puchatka!

WIERSZ MOJEGO AUTORSTWA

WPT - Województwo podkarpackie, część 4

 Mielec jest ostatnim miejscem na Podkarpaciu, które Wam opiszę. Postaram się o nim napisać trochę więcej, ponieważ jest to moje rodzinne miasto. Zakończę właśnie nim pierwszą z szesnastu części artykułu. Mam nadzieję, że miejsca, które pokazałam zainteresowały Was choć trochę.
Miasto położone w dolinie Wisłoki, w Kotlinie Sandomierskiej, historycznie znajdujące się w Małopolsce. Miasto liczy 61 238 mieszkańców i ma powierzchnię 46,89 km². Warto zaznaczyć, że jest to ważny ośrodek przemysłowy na terenie województwa podkarpackiego.
 Pierwsze pisane wzmianki o Mielcu pochodzą już z 1224 i 1229 roku. W drugiej połowie XIV wieku osada była na tyle duża, iż założono w niej parafię rzymskokatolicką. Miasto powstało 17 marca 1457 roku, kiedy to król Kazimierz Jagiellończyk wydał zezwolenie na lokalizację miasta pod nazwą Nowy Targ, jednakże z niewiadomych przyczyn Jan Mielecki, który to zezwolenie otrzymał, nie założył miasta. Dokonali tego jego dwaj synowie Jan i Bernardyn aktem z dnia 18 XII 1470 roku. Na początku XVI wieku miasto zostało zaatakowane przez Tatarów, jednak dzięki szybkiej odbudowie i wybudowaniu zamku obronnego, powróciło do świetności. Rozwijały się cechy m.in: kowalskie, krawieckie, szewskie, a także kontakty handlowe z sąsiednimi miastami, nawet z Krakowem.
 Po "potopie" szwedzkim Mielec po raz kolejny podupadł, a dobijającym ciosem były zmiany właścicieli miasta, a także I rozbiór Polski w 1772 roku, kiedy to znalazło się ono pod panowaniem austriackim. Jednak w drugiej połowie XIX wieku sytuacja uległa poprawie, dzięki utworzeniu powiatu mieleckiego, a wkrótce po tym linii kolejowej Sandomierz - Dębica. Na przełomie XIX oraz XX wieku powstało murowane centrum, w tym kilka okazałych budynków użytku publicznego.
 Niedługo po tych wydarzeniach przyszła I wojna światowa, która sprawiła, że Mielec stał się miastem mało istotnym. Sytuacja uległa zmianie po wybudowaniu Centralnego Okręgu Przemysłowego i w jego ramach - Zakładów Lotniczych w Mielcu, gdzie rozpoczęto budowę samolotu bombowego PZL P-37 „Łoś".
W latach międzywojennych wybudowano w mieście wiele brukowanych ulic, zakładów rzemieślniczych, placówek handlowych i prywatną elektrownię.
 Nadeszła II wojna światowa a Mielec znalazł się pod panowaniem okupanta. 13 września Niemcy spalili synagogę wraz z kilkudziesięcioma osobami narodowości żydowskiej - nikt nie przeżył. Dla upamiętnienia tej tragedii, na miejscu synagogi znajduje się symboliczny głaz. Niemcy wymordowali w tym czasie także kilka tysięcy mieszkańców, a innych wywozili do obozów koncentracyjnych, skąd tylko nieliczni powrócili w rodzinne strony.
 Po wyzwoleniu miasta w 1944 roku powołano na terenie przedwojennych zakładów lotniczych nową fabrykę. Ze względu na powojenne zapotrzebowania Polski produkowano tam m.in. wagi, garnki oraz nadwozia do autobusów i wozów strażackich. Zakład ten był podstawowym źródłem zatrudnienia dla osób na terenie Mielca i okolicznych gmin oraz ośrodkiem kształtującym życie w mieście. W okresie jego działalności wyprodukowano w nim ponad 16 tysięcy samolotów własnej konstrukcji oraz licencjonowanych, głównie na eksport do byłego ZSRR.
 Zmiany w produkcji, spowodowane zrujnowaniem przemysłu motoryzacyjnego, przesądziły o zmianie nazwy: w 1949 roku na Wytwórnie Sprzętu Komunikacyjnego i w 1952 roku na Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego PZL Mielec - w skrócie WSK-PZL Mielec.

  Mielec to bardzo ciekawe miasto pod względem turystycznym. Najbardziej reprezentatywną częścią miasta jest Stare Miasto, nazywane potocznie Starówką. Niedawno rynek został odnowiony, co możemy zobaczyć na pierwszym zdjęciu powyżej. Godnym zwiedzenia Dworek Oborskich przy ul. Legionów, który po odnowieniu jest naprawdę piękny i klimatyczny. Ciekawym obiektem jest również najstarsza, niestety w dniu dzisiejszym już nieczynna apteka. Została zbudowana w 1830 roku i początkowo była dworkiem mieszkalnym. Jednak od końca XIX w. do początku XXI w. w dworku mieściła się apteka.
 Jednym z najbardziej znanych zabytków Mielca jest Bazylika św. Mateusza Apostoła i Ewangelisty w Mielcu, która była budowana w latach 1678–1721, jednak już w XV wieku na jej miejscu stał drewniany kościółek. Od 2006 roku kościół posiada godność bazyliki mniejszej. Warto też zobaczyć pomocniczy Kościół św. Marka, który pochodzi z drugiej połowy XVIII wieku i mieści się w pobliżu rzeki Wisłoki, na terenie parafii św. Mateusza.

  Mielec to nie tylko piękne zabytki, Mielec to przede wszystkim sport i lotnictwo. Jednym z pierwszych skojarzeń związanych z miastem jest drużyna sportowa - FKS Stal Mielec. Zespół ten dwukrotnie, w latach 1973 i 1976, zdobył tytuł Mistrza Polski. Najdonośniejszym meczem pucharowym w Mielcu, wspominanym do dziś, była potyczka ze słynnym Realem Madryt, kiedy to na trybunach zasiadła rekordowa liczba 40 000 kibiców. Oczywiście w Mielcu nie działa tylko ten jeden klub i nie samą piłką nożną Mielec żyje. Aeroklub Mielecki, Mielecki Klub Sportowy Gryf, Klub Sportowy Smoczanka to tylko niektóre z istniejących klubów w mieście. Osobiście w szkole podstawowej byłam zawodniczką klubu pływackiego Ikar Mielec.

Jeszcze niedawno tak wyglądał stadion Stali...

... dziś jest zupełnie inny.

 Przejdźmy teraz do lotnictwa. Jak pisałam wcześniej, dawniej zakłady WSK były miejscem zatrudnienia ludzi z samego Mielca jak i z okolic. Najbardziej znanymi maszynami, które zostały, a także są produkowane w moim mieście są: PZL.37 Łoś, PZL TS-11 Iskra, S-70i Black Hawk, PZL M28B Bryza. W zeszłym roku odbył się pokaz samolotów z okazji 75. rocznicy działalności Polskich Zakładów Lotniczych (PZL Mielec). Być może niektórzy z czytających nie wiedzą, że kiedyś produkowano u nas samochody m.in.: Leopard, Mikrus. Teraz do mieleckich produktów samochodowych Cobry, luksusowe samochody sportowe Leopard 6 Litre Roadster.

Mielec jest także rajem dla rowerzystów, ponieważ znajduje się tu wiele ścieżek rowerowych, a samo miasto znajduje się w dogodnym położeniu do wycieczek na tym jednośladzie. Mogę Wam polecić przejazd wałami wzdłuż Wisłoki, naprawdę bardzo przyjemna jazda.
 W okolicy znajdują się lasy, gdzie również można odpocząć i trochę się dotlenić. Kompleks leśny rozciągający się na wschód od miasta jest pozostałością po Puszczy Sandomierskiej. Jedną ze znanych ścieżek przyrodniczych jest "Do Bobra". Jej celem jest podnoszenie świadomości ekologicznej społeczeństwa oraz pokazanie efektów udanej introdukcji bobra na tym terenie.